Trong bối cảnh hiện nay, khu vực kinh tế nhà nước (KTNN) đang đóng vai trò quan trọng và mang tính chủ lực trong các ngành, lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế. Không chỉ đảm bảo an ninh năng lượng, an ninh lương thực, ổn định kinh tế vĩ mô và bảo vệ chủ quyền quốc gia, KTNN còn là lực lượng sản xuất chủ đạo, dẫn dắt và hỗ trợ khu vực tư nhân phát triển. Đặc biệt, các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) đang nắm giữ vai trò trụ cột trong các lĩnh vực then chốt như năng lượng, tài chính, viễn thông, khai thác tài nguyên chiến lược, phát triển hạ tầng kỹ thuật quốc gia. Chúng không chỉ là lực lượng sản xuất chủ đạo mà còn là công cụ điều tiết thị trường, hỗ trợ khu vực tư nhân phát triển, góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững và công bằng xã hội.

Thế nhưng, thực tế những năm qua, khu vực DNNN cũng bộc lộ nhiều bất cập. Chỉ số ICOR trung bình của DNNN ở mức 6,1, cao hơn nhiều so với khu vực tư nhân và doanh nghiệp FDI. Nhiều dự án do DNNN làm chủ đầu tư vẫn xảy ra tình trạng chậm tiến độ, đội vốn, hiệu quả thấp, gây lãng phí nguồn lực. Về quản trị doanh nghiệp, nhiều DNNN vẫn duy trì mô hình quản lý mang tính hành chính, chưa ứng dụng đầy đủ thông lệ quản trị tiên tiến; chuyển đổi số còn chậm, dữ liệu phân tán.

Ngay từ Nghị quyết Trung ương 3 khóa IX (năm 2001) về tiếp tục sắp xếp, đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả DNNN, đến Nghị quyết số 12-NQ/TW (năm 2017), Đảng ta luôn nhất quán quan điểm: Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế; DNNN phải trở thành lực lượng vật chất quan trọng, dẫn dắt và hỗ trợ các thành phần kinh tế khác cùng phát triển.

Luật số 68/2025/QH15 được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/8/2025, đã tạo hành lang pháp lý mới cho việc quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Luật này thể hiện bước tiến quan trọng trong thể chế hóa chủ trương của Đảng: tăng quyền tự chủ, tăng trách nhiệm giải trình, tách bạch chức năng quản lý nhà nước và chức năng đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước.

Để phát huy vai trò, nâng cao hiệu quả KTNN, cần tập trung thực hiện một số giải pháp trọng tâm. Đó là hoàn thiện thể chế; đổi mới quản trị doanh nghiệp; đẩy nhanh cổ phần hóa, thoái vốn; chuyển đổi số, thúc đẩy đổi mới sáng tạo; phân cấp gắn với trách nhiệm giải trình.

Trong bối cảnh phát triển mới, KTNN với lực lượng nòng cốt là các DNNN vẫn giữ vai trò nền tảng trong phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, để khu vực này thực sự phát huy vai trò chủ đạo, không còn con đường nào khác ngoài tái cấu trúc toàn diện: vận hành theo nguyên tắc thị trường, quản trị hiện đại, minh bạch, chuyên nghiệp.

Đẩy nhanh tiến độ quyết toán và nộp tiền từ cổ phần hóa vào ngân sách nhà nước là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2025. Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp đẩy nhanh công tác quyết toán cổ phần hóa, nộp tiền thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước về ngân sách nhà nước.

Trong những năm qua, công tác cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như một số bộ, ngành, địa phương chưa phê duyệt phương án cơ cấu lại các doanh nghiệp nhà nước, chưa hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa, thoái vốn theo đúng kế hoạch đã được phê duyệt.

Nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2025

Để thúc đẩy công tác quyết toán cổ phần hóa, nộp tiền thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước về ngân sách nhà nước, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) khẩn trương chỉ đạo các doanh nghiệp thuộc phạm vi quản lý tập trung đẩy nhanh công tác quyết toán cổ phần hóa.

Các doanh nghiệp cần làm rõ tình hình triển khai thực hiện quyết toán vốn nhà nước tại thời điểm chính thức chuyển thành công ty cổ phần, tình hình thu nộp, xác định các khoản phải thu, các khoản đã nộp về cổ phần hóa. Đồng thời, hướng dẫn các doanh nghiệp cổ phần hóa xử lý dứt điểm các nội dung còn vướng mắc, tồn tại trong quá trình quyết toán cổ phần hóa.

Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương để rà soát các doanh nghiệp đã bàn giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về SCIC và giải quyết triệt để tồn tại, hạn chế trong công tác quyết toán cổ phần hóa.

Trách nhiệm của các bên liên quan

UBND cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần quan tâm, chỉ đạo các cơ quan tại địa phương có ý kiến cụ thể về phương án sử dụng đất của doanh nghiệp cổ phần hóa theo thẩm quyền. Các doanh nghiệp cổ phần hóa cần báo cáo người đại diện phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp cổ phần hóa về những vấn đề phát sinh, tồn tại, khó khăn, vướng mắc trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp liên quan đến quyết toán cổ phần hóa.

Bộ Tài chính có trách nhiệm thường xuyên rà soát cơ chế, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật để sửa đổi, bổ sung kịp thời nếu cần thiết. Đồng thời, tổng hợp vướng mắc của các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, SCIC và tham mưu, đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ phương án xử lý.