Với sự phát triển không ngừng của công nghệ vũ trụ trên toàn cầu, Việt Nam hoàn toàn có khả năng vươn lên và khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực đầy tiềm năng này. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đó, các chuyên gia quốc tế cho rằng Việt Nam cần chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học.

Trong tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức, TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ những kinh nghiệm quý giá trong việc chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Ban đầu, việc phát triển bộ cảm biến để theo dõi lò phản ứng hạt nhân đã mở ra cơ hội cho các nhà khoa học tại đây linh hoạt chuyển hướng sang sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời. Điều này cho thấy sự linh hoạt và sáng tạo trong việc ứng dụng công nghệ vào nhiều lĩnh vực khác nhau.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Tại các nước phát triển như Pháp và Canada, các nhóm nghiên cứu được tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở. Điều này cho phép các công ty tham gia cùng phát triển và tạo ra các sản phẩm công nghệ tiên tiến. Việc này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của công nghệ mà còn tạo ra môi trường hợp tác giữa các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), chỉ ra rằng rào cản lớn nhất mà Việt Nam đang phải đối mặt là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, việc phát triển khoa học một cách thực chất sẽ rất khó đạt được. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng điểm mạnh lớn nhất của Việt Nam chính là con người, và để thu hút nhân tài, Việt Nam cần tạo ra một môi trường thông thoáng và thuận lợi cho việc nghiên cứu.

Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ chưa thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có. Vì vậy, việc tạo điều kiện cho các nhà khoa học trong nước và thu hút nhân tài từ nước ngoài là yếu tố then chốt.

TS Quang cũng đồng tình với quan điểm này và nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học.

Như vậy, với việc chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên và trở thành một cường quốc trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Điều này không chỉ giúp Việt Nam phát triển công nghệ tiên tiến mà còn nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Công nghệ vũ trụ hiện nay đã trở thành một phần thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Không còn là một lĩnh vực xa xôi và chỉ dành cho nghiên cứu, công nghệ vũ trụ đã được áp dụng rộng rãi trong nhiều ngành, nhiều lĩnh vực tại Việt Nam. Các ứng dụng của công nghệ vũ trụ trong viễn thông, định vị dẫn đường, viễn thám để quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt đã trở thành công cụ quan trọng giúp quản lý và phát triển đất nước.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đã khẳng định sự hiện diện của công nghệ vũ trụ trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. Ông cho rằng “Công nghệ vũ trụ giống như không khí, chúng ta sử dụng hàng ngày nhưng không nhận ra”. Không chỉ các bộ, ngành của Chính phủ, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. 심지어 khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường.

Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại cần phải vượt qua để thúc đẩy sự phát triển của công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi. Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng.

Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội. PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050.

Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng. Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới. Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học.

Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một “lớp nền” của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới. Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp.

Ngày 24 tháng 7, Báo Tiền Phong đã tổ chức một buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’. Sự kiện này tập trung vào việc khẳng định vai trò quan trọng của ngành công nghệ vũ trụ và thảo luận về những thách thức mà lĩnh vực này đang đối mặt. Qua đó, các chuyên gia và khách mời sẽ cùng nhau tìm kiếm các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ quan trọng này.

Trong bài phát biểu tại buổi tọa đàm, Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, đã nhấn mạnh rằng trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không còn là một lĩnh vực riêng biệt chỉ dành cho các chương trình khám phá không gian của một số ít quốc gia. Thay vào đó, nó đã trở thành một trụ cột chiến lược của nhiều nền kinh tế hiện đại, với các ứng dụng thiết thực trong nhiều lĩnh vực như dự báo thời tiết, phòng chống thiên tai, viễn thông, nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, logistics, cũng như trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng.

Ông Sưởng cũng dẫn chứng từ báo cáo mới nhất của Space Foundation, theo đó kinh tế vũ trụ toàn cầu năm 2024 đã đạt gần 613 tỷ USD và dự kiến sẽ vượt mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Điều này cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng và tiềm năng to lớn của ngành công nghệ vũ trụ. Dù công nghệ vũ trụ tại Việt Nam còn ở giai đoạn đầu phát triển, ông Sưởng tin rằng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng nỗ lực của các cơ quan, doanh nghiệp và đội ngũ khoa học công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ.

Ông Sưởng kỳ vọng rằng việc làm chủ công nghệ vũ trụ sẽ giúp Việt Nam đóng góp thiết thực vào sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và nâng cao vị thế trên trường quốc tế. Qua đó, đất nước có thể tận dụng những cơ hội mới mà công nghệ vũ trụ mang lại, đồng thời khẳng định vị trí của mình trong bản đồ công nghệ vũ trụ toàn cầu.

Trong khuôn khổ buổi tọa đàm, các chuyên gia và khách mời đã thảo luận về những cơ hội và thách thức trong phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Họ tập trung vào việc tìm kiếm các giải pháp, đề xuất về các cơ chế chính sách và mô hình hợp tác hiệu quả nhằm thúc đẩy hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, với sự tham gia mạnh mẽ của lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Các chuyên gia cho rằng để phát triển ngành công nghệ vũ trụ, Việt Nam cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể, bao gồm đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, xây dựng cơ sở hạ tầng, cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác giữa các cơ quan, doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu. Qua đó, Việt Nam có thể đẩy nhanh quá trình làm chủ công nghệ vũ trụ, từ đó mở ra những cơ hội mới cho sự phát triển bền vững và lâu dài.

Báo Tiền Phong đã tổ chức buổi tọa đàm này với mục đích cung cấp một diễn đàn để các chuyên gia và khách mời chia sẻ quan điểm và kinh nghiệm của mình về ngành công nghệ vũ trụ. Qua đó, sự kiện này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công nghệ vũ trụ mà còn góp phần vào việc xây dựng chiến lược phát triển ngành công nghệ quan trọng này tại Việt Nam.

Tóm lại, buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức đã diễn ra thành công, với sự tham gia của nhiều chuyên gia và khách mời. Các bên đã thảo luận về những cơ hội và thách thức trong phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ quan trọng này.