Người đứng đầu Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ngày 25/2 cho biết các quốc gia thuộc Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20) có một số bất đồng về việc tái cơ cấu nợ cho các nền kinh tế đang gặp khó khăn, đồng thời cho biết thêm rằng việc cấm tiền kỹ thuật số tư nhân nên là một lựa chọn.

Nhiệm kỳ Chủ tịch G20 của Ấn Độ diễn ra trong bối cảnh các nước láng giềng Nam Á là Sri Lanka, Bangladesh và Pakistan đang tìm kiếm các quỹ khẩn cấp từ IMF do suy thoái kinh tế gây ra bởi đại dịch COVID-19 và căng thẳng Nga-Ukraine gây ra.

Trung Quốc, chủ nợ song phương lớn nhất thế giới, ngày 24/2 kêu gọi nhóm các nền kinh tế lớn tiến hành phân tích công bằng, khách quan và chuyên sâu về nguyên nhân của các vấn đề nợ toàn cầu khi ngày càng có nhiều lời kêu gọi các bên cho vay giảm hoặc chấp nhận mất các khoản vay.

Phát biểu với các phóng viên sau khi chủ trì hội nghị bàn tròn với Bộ trưởng Tài chính Ấn Độ Nirmala Sitharaman, Giám đốc điều hành IMF Kristalina Georgieva cho hay: “Về tái cơ cấu nợ, mặc dù vẫn còn một số bất đồng, nhưng chúng tôi hiện có hội nghị bàn tròn về nợ công toàn cầu với sự cân nhắc của tất cả các chủ nợ công và tư. Chúng tôi vừa kết thúc một phiên họp trong đó rõ ràng là có cam kết khắc phục sự khác biệt vì lợi ích của các quốc gia.”

UNDP cảnh báo khủng hoảng nợ lan rộng tại các nước đang phát triển

Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen cho biết, không có kết quả nào có thể được đưa ra từ cuộc họp, mà chủ yếu là về mặt tổ chức.

Các cuộc thảo luận tiếp theo của ban hội thẩm, bao gồm các chủ nợ song phương lớn bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và các nước G7, một số quốc gia mắc nợ, được lên kế hoạch vào khoảng thời gian diễn ra các cuộc họp mùa Xuân của IMF và Ngân hàng Thế giới vào tháng 4/2023.

Ngoài việc tái cấu trúc nợ, việc điều chỉnh tiền kỹ thuật số là một lĩnh vực ưu tiên khác của Ấn Độ. Bà Georgieva cho biết, phải phân biệt sự khác nhau giữa các loại tiền kỹ thuật số do các ngân hàng trung ương hỗ trợ và tiền ổn định, cũng như tài sản tiền kỹ thuật số được tư nhân phát hành.

Theo bà, cần phải có sự thúc đẩy rất mạnh mẽ đối với quy định… Nếu chưa đưa ra được quy định, thì không loại trừ khả năng sẽ phải cấm những tài sản đó, bởi chúng có thể tạo ra rủi ro về ổn định tài chính.

Về phần mình, bà Yellen không đề xuất “việc cấm hoàn toàn các hoạt động tiền kỹ thuật số nhưng điều quan trọng là phải đưa ra một khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ”.

Theo Báo cáo, dịch COVID-19 kéo dài đã gây ra sự sụt giảm trong tăng trưởng năng suất tại các quốc gia đang phát triển và những quốc gia tiên tiến ở châu Á. Do đó, việc hạn chế những tổn thương kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng dài hạn trong giai đoạn hậu đại dịch đã trở thành yêu cầu trong chính sách khu vực nói riêng và toàn cầu nói chung.

Nhìn chung, những vết sẹo sâu về kinh tế do đại dịch gây ra cũng như sự tăng trưởng năng suất mờ nhạt trong giai đoạn trước đại dịch đang đè nặng lên triển vọng tăng trưởng dài hạn của khu vực này. Tuy nhiên, bất chấp những thách thức đó, IMF cho rằng vẫn còn 1 con đường đầy hứa hẹn để thúc đẩy năng suất của châu Á – con đường chạy qua lãnh địa mà châu lục này vốn vẫn giữ vị trí tiên phong: đó chính là số hoá. 

Khó khăn trong huy động vốn đang cản trở các doanh nghiệp châu Á chuyển đổi số

Lãnh địa số của châu Á đã nhanh chóng mở rộng trong những năm trở lại đây, bao trùm hàng loạt công nghệ mới đa dạng, từ tự động hoá trong sản xuất chế tạo đến các nền tảng thương mại điện tử, cho đến thanh toán số.

Theo các chuyên gia, từ con số 40% cách đây hai thập kỷ, châu lục này đã vươn lên nắm giữ 60% bằng sáng chế về công nghệ số và máy tính trong giai đoạn trước đại dịch. Châu Á, trong vai trò đầu tàu sản xuất chế tạo, giữ vị thế tiên phong toàn cầu trong lắp đặt robot công nghiệp. Trung Quốc là quốc gia sử dụng robot nhiều nhất, chiếm khoảng 30% toàn thị trường. 

Sự tiên phong của Ấn Độ trong giải pháp hạ tầng số stacks (xếp lớp) đã biến quốc gia này thành một hình mẫu về cách thức kết hợp công nghệ thanh toán số và định danh để mở rộng tiếp cận tài chính. Tầng lớp dân số trẻ đang gia tăng ở Bangladesh, Indonesia và Việt Nam đã nhanh chóng tiếp thu các công nghệ mới và trở thành tập khách hàng tiềm năng đáng kể cho kinh tế số.

Trong bối cảnh này, đại dịch COVID-19 càng đẩy nhanh xu hướng số hoá trong khu vực. Tỷ lệ đơn xin cấp bằng sáng chế cho các công nghệ thương mại điện tử và làm việc từ xa đã tăng mạnh trong thời gianđại dịch; chi tiêu cho thương mại điện tử cũng tăng mạnh, trong đó châu Á hiện chiếm gần 60% tổng doanh thu bán lẻ trực tuyến của thế giới. Năm 2020, doanh thu thương mại điện tử ở Việt Nam, Indonesia, Ấn Độ tăng 40%–50%, một tốc độ tăng vượt trội phần lớn các quốc gia khác trên thế giới.

Sự tăng trưởng nhanh chóng này được thúc đẩy bởi xu hướng dịch chuyển khỏi phương thức thanh toán bằng tiền mặt và sự bùng nổ các phương thức thanh toán số thay thế, đặc biệt là thẻ trả trước và ví điện tử.

Tuy vậy, bà Antoinette Sayeh, Phó tổng giám đốc Điều hành IMF chỉ ra đưa số liệu đáng chú ý rằng, mặc dù châu Á đóng góp 60% số lượng bằng sáng chế của toàn thế giới, nhưng đổi mới sáng tạo lại không dẫn đến tăng năng suất. Điều này cho thấy, chất lượng đổi mới sáng tạo không phải lúc nào cũng cao một cách nhất quán và đòi hỏi phải có sự cải thiện về chất lượng các sáng chế để chuyển hóa thành năng suất cao hơn.

Các chuyên gia của IMF đặt vấn đề, điều gì cản trở đổi mới, sáng tạo ở các nền kinh tế đang phát triển châu Á và câu trả lời là: “Gần một nửa số doanh nghiệp vừa và nhỏ và khoảng một phần ba doanh nghiệp lớn ở các nước châu Á mới nổi và đang phát triển gặp khó khăn trong việc huy động vốn, đây là một rào cản lớn đối với việc áp dụng công nghệ”.

Cùng với đó, những hạn chế như khan hiếm lực lượng lao động am hiểu kỹ thuật số, những yếu kém về môi trường pháp lý, kể cả thiếu quy định đầy đủ về bảo vệ dữ liệu và quyền sở hữu trí tuệ đã cản trở chia sẻ thông tin và niềm tin vào việc áp dụng công nghệ. 

“Thúc đẩy bảo hộ sở hữu trí tuệ là cần thiết, nhưng không nên tạo ra khoảng cách về mặt công nghệ giữa các doanh nghiệp. Tốc độ truyền bá tri thức chậm thì không thể dẫn đến nâng cao năng suất của nền kinh tế”, bà Antoinette Sayeh cho biết.

 Theo các đại biểu, thúc đẩy năng suất lao động ở châu Á cần một cú hích từ số hoá, trong đó cần tăng cường cơ sở hạ tầng kỹ thuật số ở các quốc gia để cải thiện khả năng tiếp cận công nghệ và thông tin; nâng cao khả năng tiếp cận tài chính sẽ giúp các nhà sáng chế giới thiệu các sản phẩm mới. 

Việt Nam còn nhiều dư địa chuyển đổi số

Riêng với Việt Nam, các chuyên gia nhận định đây là quốc gia đã đạt được một số kết quả số hoá ấn tượng và còn nhiều tiềm năng về chuyển đổi số.

Cụ thể, trong bối cảnh các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển ở châu Á đang được hưởng lợi từ sự lan toả và phổ biến của công nghệ; nhiều nước trong khu vực đang nhập khẩu hàng hoá công nghệ cao nhiều hơn so với mức bình quân của thế giới. Trong đó, Việt Nam thuộc top đầu, chiếm khoảng 27% trên tổng nhập khẩu, cao hơn mức 15% của Thái Lan và 10% của Indonesia. 

“Việt Nam còn nhiều dư địa để chuyển đổi số. Ví dụ, hiện nay mới có khoảng 7,1% doanh nghiệp nông nghiệp ứng dụng nông nghiệp chính xác, tức là sản xuất theo phương pháp định lượng nhờ ứng dụng internet vạn vật, thay vì sản xuất định tính chỉ dựa vào kinh nghiệm. Công nghệ cao trong lĩnh vực sản xuất của Việt Nam chủ yếu đến từ nguồn vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Câu hỏi được đặt ra là các bạn đón nhận công nghệ đó thế nào, rồi xây dựng nó và truyền lại cho các doanh nghiệp nội địa”, bà Carolyn Turk – Giám đốc Quốc gia World Bank tại Việt Nam nhận định.

Theo bà Kristalina Georgieva, năm 2023 sẽ là “một năm khó khăn” nữa của kinh tế toàn cầu và lạm phát vẫn ở mức cao, nhưng bà cho rằng năm nay sẽ không có những đợt hạ dự báo liên tiếp như năm 2022, trừ khi có những diễn biến bất ngờ.

Trả lời phóng viên tại trụ sở của IMF tại Washington cho biết tăng trưởng tiếp tục chậm lại trong năm 2023. Phần tích cực của bức tranh là khả năng phục hồi của thị trường lao động. Miễn là hoạt động tuyển dụng vẫn diễn ra, thì ngay cả khi giá cả cao, mọi người vẫn chi tiêu.

Bà Georgieva cho biết IMF dự kiến sự sụt giảm trong tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ “chạm đáy” và chuyển biến tốt hơn vào cuối năm 2023 và sang năm 2024.

Bà Georgieva cho biết thêm có nhiều hy vọng rằng Trung Quốc, trước đây đóng góp khoảng 35% đến 40% tăng trưởng toàn cầu nhưng đã có kết quả “đáng thất vọng” trong năm 2022, sẽ một lần nữa đóng góp vào tăng trưởng toàn cầu, có thể là từ giữa năm 2023.

Tuy nhiên, điều đó phụ thuộc vào việc Bắc Kinh không thay đổi hướng đi và bám sát kế hoạch đảo ngược các chính sách zero COVID.

Trong khi đó Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới, có thể sẽ hạ cánh nhẹ và sẽ chỉ bị sụt giảm nhẹ nếu rơi vào suy thoái kỹ thuật. Tuy nhiên, bà Georgieva cho biết những bất ổn lớn vẫn còn, bao gồm một sự kiện khí hậu quan trọng, một cuộc tấn công mạng lớn hoặc nguy cơ leo thang trong căng thẳng Nga-Ukraine (U-crai-na). 

Ngoài ra, lạm phát vẫn “dai dẳng” và các ngân hàng trung ương sẽ tiếp tục gây sức ép để ổn định giá cả.

Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva cảnh báo châu Âu sẽ phải đối mặt với một mùa Đông gian khó và tình trạng này thậm chí nghiêm trọng hơn vào mùa lạnh năm tới khi Liên minh châu Âu (EU) tìm cách chấm dứt sự phụ thuộc vào năng lượng của Nga.

Phát biểu trong chương trình “Face the Nation” trên kênh CBS News, bà Georgieva đánh giá thế giới đã chứng minh được sự kiên cường qua cách thức ứng khó với cú sốc năng lượng tại châu Âu và việc châu lục này đang từng bước giảm sự phụ thuộc vào năng lượng Nga.

Tuy nhiên, đây là một mùa Đông gian khó, thậm chí nghiêm trọng hơn vào mùa Đông năm tới.

Người đứng đầu IMF cho rằng đối với hầu hết các nền kinh tế thế giới, 2023 sẽ là một năm khó khăn hơn cả những năm đã qua, bởi 3 nền kinh tế lớn nhất thế giới là Mỹ, Liên minh châu Âu và Trung Quốc đều tăng trưởng chậm.

Mỹ có kiên cường hơn và nước này có thể tránh được nguy cơ suy thoái vào năm 2023.

EU đã triển khai chiến dịch trừng phạt toàn diện chống lại Nga và cam kết chấm dứt sự phụ thuộc vào nguồn cung cấp năng lượng của nước này sau khi Moskva tiến hành chiến dịch đặc biệt tại Ukraine vào ngày 24/2/2022. Khối này đã thông qua 9 gói trừng phạt đối với Nga.

Ngoài giá trần đối với dầu thô của Nga có hiệu lực từ ngày 5/12/2022, các biện pháp trừng phạt quy định giá trần đối với các sản phẩm tinh chế của Nga bắt đầu hiệu lực từ ngày 5/2 tới.