Viện Nghiên cứu Cây trồng và Thực phẩm của New Zealand (PFR) cùng với Viện Cây ăn quả miền Nam của Việt Nam (SOFRI) đã phối hợp phát triển các giống cây thanh long mới với sức tăng trưởng và khả năng tiêu thụ vượt trội từ năm 2013.  Các công ty như VentureFruit, T&G Global’s IP đã cùng hợp tác để đạt được quyền thương mại hóa trên toàn cầu đối với ba giống thanh long đầu tiên.

Cả ba giống thanh long này có vỏ đỏ, hương vị hấp dẫn hơn so với các giống thanh long hiện tại với thịt quả dầy, cứng bao gồm thanh long ruột trắng, thanh long ruột hồng và thanh long ruột đỏ thẫm. Đây sẽ là những giống thanh long đầu tiên được bán ra thị trường có khả năng kháng bệnh đốm nâu – một loại bệnh nghiêm trọng gây ảnh hưởng lớn đến cây thanh long, làm chết cây và ảnh hưởng đến quả.

Việt Nam là nước trồng thanh long lớn nhất thế giới và có thị trường tiêu thụ lớn ở châu Á, mặc dù đây vốn là loài thực vật bản địa từ Trung và Nam Mỹ (được biết đến với tên gọi pitaya). Việt Nam sản xuất khoảng 1 triệu tấn thanh long mỗi năm và diện tích sản xuất đã tăng từ 10,000 ha năm 2010 lên hơn 50,000 ha vào năm 2018.

Việc phát triển các giống thanh long mới này là một nội dung thuộc Dự Án Phát triển giống cây ăn quả chất lượng cao, được thực hiện từ 2013-2021 do Bộ Ngoại giao và Thương mại New Zealand tài trợ. SOFRI và Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau Thu hoạch (VIAEP) đã phối hợp với trọng tâm là phát triển các giống cây ăn quả mới và cải thiện chất lượng quả thông qua các phương thức canh tác, phương pháp bảo quản và công nghệ sau thu hoạch tiên tiến đáp ứng được các tiêu chuẩn của thị trường quốc tế.

Chương trình này hiện do Viện Nghiên cứu Cây trồng và Thực phẩm của New Zealand tài trợ, đây là một trong những sứ mệnh phát triển công nghệ của họ.

Tổng Giám đốc VentureFruit Morgan Rogers khẳng định việc công bố các giống thanh long mới là một ví dụ về mối quan hệ chặt chẽ trong lĩnh vực trồng trọt giữa New Zealand và Việt Nam, ông cho rằng: “Những giống thanh long mới này thể hiện cách tiếp cận cải tiến và mang tính chiến lược giữa tất cả các đối tác liên quan trong việc tạo ra nguồn gene thanh long mới có hương vị thơm ngon hơn và mang lại lợi ích cao hơn cho người trồng với khả năng kháng bệnh đốm nâu. Chúng tôi mong muốn được hợp tác với người trồng thanh long ở Việt Nam và chia sẻ kiến thức, kỹ thuật do SOFRI và SIAEP phát triển trong hệ thống trồng trọt của họ. Điều này sẽ giúp những giống thanh long mới, độc đáo đạt được khả năng phát triển tối ưu với sản lượng cao hơn, sản xuất hiệu quả hơn và mang lợi nhuận tốt hơn cho những người trồng thanh long”.

Ban đầu, các giống thanh long mới sẽ được trồng thương mại ở Việt Nam để phục vụ xuất khẩu. Sau đó, sẽ được tiến hành trồng thử nghiệm ở một số khu vực tiềm năng khác, bao gồm một thử nghiệm đang được triển khai tại Trung tâm Nghiên cứu Kerikeri của PFR tại khu vực cận nhiệt đới phía Bắc New Zealand.

Giám đốc điều hành Viện Nghiên cứu Cây trồng và Thực phẩm của New Zealand ông David Hughes nhận định việc cho ra đời những giống cây trồng mới cho thấy tác động tích cực từ sự thành công của các chương trình phát triển quốc tế: “Việc có thể hỗ trợ người dân thông qua các chương trình phát triển quốc tế thực sự là phần thưởng lớn cho các nhà khoa học của chúng tôi… Tuy nhiên, việc công bố các giống thanh long mới cũng cho thấy các chương trình này có tác động to lớn không chỉ ở cấp độ khu vực mà còn ở cấp độ quốc tế trong việc xây dựng mạng lưới và phát triển năng lực trong chuyển dịch cơ cấu cây trồng…”.

Tiến sỹ Satish Kumar, trưởng nhóm nhân giống thuộc Viện PFR cho rằng việc VentureFruit được cấp phép cho ba giống thanh long này là một bước tiến quan trọng của nhóm các nhà khoa học nhân giống cây trồng tại Viện Nghiên cứu Cây trồng và Thực phẩm của New Zealand và SOFRI. “Những giống thanh long mới này là kết quả của các nỗ lực hợp tác chặt chẽ giữa các nhà khoa học của hai Viện PFR và SOFRI, là kết quả của sự kết hợp chuyên môn thế mạnh cũng như năng lực từ hai phía. Chúng tôi rất mong VentureFruit được cấp phép để đưa các giống này ra thị trường”.

Các giống quả thanh long mới được hy vọng sẽ đến tay người tiêu dùng vào năm 2027, với mục tiêu trồng được 250 ha đến năm 2030.

Theo đó, Sở Công Thương tỉnh đề nghị Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, UBND các huyện, thị xã, thành phố, Ban quản lý các Khu công nghiệp tỉnh, Liên minh Hợp tác xã tỉnh, Hiệp hội Thanh long tỉnh Bình Thuận tăng cường nắm bắt và cập nhật thông tin, tình hình từ các tỉnh biên giới phía Bắc, khuyến cáo các doanh nghiệp, hợp tác xã chế biến, xuất khẩu thanh long để chủ động điều chỉnh nhịp độ đưa hàng lên biên giới phù hợp với năng lực thông quan của các cửa khẩu cũng như thực hiện đúng các quy định về phòng, chống dịch. Cùng với đó, tiếp tục rà soát tình hình sản xuất và hướng dẫn cụ thể các địa phương xây dựng kế hoạch sản xuất hợp lý, phù hợp với dự báo nhu cầu thị trường tiêu thụ, nhất là đợt thu hoạch từ nay đến Tết Nguyên đán Quý Mão 2023 và Rằm tháng Giêng; tránh tình trạng khủng hoảng thừa cục bộ, giá giảm sâu.

Các đơn vị, địa phương tiếp tục quản lý chặt chẽ các vùng trồng, cơ sở đóng gói thanh long đã được cấp mã số xuất khẩu trên địa bàn tỉnh, xử lý nghiêm việc sử dụng mã số vùng trồng, mã số nhà đóng gói không đúng quy định; đồng thời đẩy mạnh sản xuất theo các tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP nhằm đảm bảo, đáp ứng thị trường tiêu thụ.

Đối với các doanh nghiệp, hợp tác xã chế biến, xuất khẩu thanh long trên địa bàn tỉnh, Sở Công Thương đề nghị các đơn vị thường xuyên cập nhật diễn biến thông quan hàng hóa tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc để chủ động có kế hoạch sản xuất, đóng gói, giao nhận, xuất khẩu hàng hóa, tránh phát sinh ùn ứ và các tác động bất lợi khác. Ngoài ra, các đơn vị tiếp tục thực hiện xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Trung Quốc theo hình thức chính ngạch, mua bán theo hợp đồng, với các điều kiện giao dịch, giao nhận rõ ràng, giao hàng tại cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính…

Cùng với việc triển khai các biện pháp phòng chống dịch COVID-19 như lấy mẫu xét nghiệm, phun khử khuẩn trên vỏ bao bì bọc sản phẩm, thùng đựng, phương tiện… các đơn vị tiếp tục thực hiện nghiêm túc các quy định về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, ghi nhãn… cũng như các yêu cầu khác có liên để nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng quy định, tiêu chuẩn đã thỏa thuận với bạn hàng nước ngoài.

Sở Công Thương Bình Thuận sẽ tiếp tục theo dõi, trao đổi thường xuyên với Sở Công Thương các tỉnh biên giới phía Bắc để nắm bắt tình hình và phối hợp với các đơn vị liên quan thông tin, tuyên truyền, khuyến cáo đến doanh nghiệp, hợp tác xã về tình hình xuất nhập khẩu qua khu vực cửa khẩu biên giới phía Bắc./.