Nghĩa trang An Bằng, tọa lạc tại xã Phú Vinh, cách trung tâm thành phố Huế khoảng 35km về phía Đông, là một quần thể kiến trúc lăng mộ độc đáo và giàu tính trang trí. Trên diện tích khoảng 40.000m², hàng nghìn ngôi mộ lớn nhỏ đã được xây dựng, tạo nên một “thành phố lăng mộ” xa hoa và cổ kính.
Những ngôi lăng mộ tại đây sở hữu kiến trúc nguy nga và lộng lẫy, không thua kém những ngôi nhà ở thông thường. Chúng được xây dựng theo phong cách của cung điện, đền đài, với sự giao thoa giữa vẻ đẹp cổ kính và hiện đại. Các nghệ nhân đã lấy cảm hứng từ kiến trúc lăng tẩm của các vua chúa triều Nguyễn, đặc biệt là lăng vua Khải Định, để sáng tạo ra những công trình độc đáo.
Mỗi lăng mộ đều được xây dựng với sự kết hợp giữa kiến trúc Đông – Tây, mang đậm tính độc đáo và cổ kính. Một số lăng mộ được thiết kế như những cung điện thu nhỏ, với cổng tam quan, mái ngói lưu ly, câu đối, bia đá và các linh vật như lân, ly, quy, phụng. Việc sử dụng các vật liệu cổ truyền như gạch, gỗ và đá đã tạo nên những họa tiết và hình dạng độc đáo.
Một trong những điểm nổi bật của kiến trúc lăng tẩm tại đây là trụ biểu, chứa đựng chiều sâu văn hóa. Với hình khối đồ sộ, hoa văn cầu kỳ và màu sắc rực rỡ, trụ biểu thường được đặt đối xứng hai bên cổng lăng. Không chỉ đánh dấu không gian thiêng liêng ngăn cách giữa cõi âm và cõi dương, trụ biểu còn thể hiện sự kính trọng đối với người đã khuất.
Trên thân trụ thường được khắc câu đối bằng chữ Hán hoặc Quốc ngữ, ca ngợi đức hạnh và công lao của người đã mất. Những câu đối này không chỉ thể hiện sự kính trọng mà còn mang lại một giá trị văn hóa sâu sắc.
Các lăng mộ tại đây cũng được trang trí bằng các mảnh gốm màu, thủy tinh được phối hợp độc đáo để tạo nên những họa tiết và hình dạng độc đáo. Việc sử dụng chén bát để tạo nên những mảnh vỡ khảm lên các lăng mộ là một chi tiết đặc biệt. Người ta có thể chi vài chục triệu, thậm chí cả vài trăm triệu đồng để mua chén bát mới về và đập ra lấy mảnh vỡ để khảm lên các lăng mộ, tạo nên những hoa văn độc đáo.
Những con vật linh, biểu tượng hoa cỏ, vật báu và mẫu chữ điều là biểu hiện nội tâm, mang hàm ý kính quỷ thần, trọng quyền tước, ước nguyện hạnh phúc và phồn vinh. Đề tài trang trí ở khu lăng mộ này hầu hết mang tính chất biểu trưng, nhằm thể hiện sự cao quý trong nền nghệ thuật truyền thống.
Sự kết hợp giữa kiến trúc, nghệ thuật và tâm sự của người thợ đã tạo nên một “thành phố lăng mộ” độc đáo và giàu tính trang trí. Nghĩa trang An Bằng không chỉ là nơi an nghỉ của những người đã khuất mà còn là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo, thể hiện sự sáng tạo và tâm huyết của các nghệ nhân.
Tuổi Trẻ đã có dịp ghé thăm nghĩa trang An Bằng và chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc độc đáo này. Qua bài viết này, hy vọng rằng độc giả sẽ có thể hình dung được vẻ đẹp độc đáo của “thành phố lăng mộ” này.
