Mối quan hệ Mỹ – Trung đối mặt với thử thách mới

Trung Quốc cáo buộc Mỹ vi phạm thỏa thuận thương mại và tuyên bố sẽ thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để bảo vệ lợi ích quốc gia. Động thái này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến triển vọng một cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Ngày 2/6, Bộ Thương mại Trung Quốc ra tuyên bố bác bỏ cáo buộc của Nhà Trắng rằng Bắc Kinh đã vi phạm thỏa thuận thương mại đạt được tại Geneva vào tháng trước.

Cuộc tranh cãi này đe dọa làm xáo trộn mối quan hệ thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, bất chấp việc Tổng thống Trump bày tỏ hy vọng rằng một cuộc điện đàm với ông Tập sẽ giúp giảm căng thẳng.

Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett cho biết hai nhà lãnh đạo có thể sẽ có cuộc trò chuyện sớm nhất trong tuần này.

Trung Quốc tố Mỹ đơn phương áp đặt hạn chế đối với nước này, bao gồm quy định kiểm soát xuất khẩu chip AI và hạn chế bán phần mềm thiết kế chip.

Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố sẽ tiếp tục thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để bảo vệ quyền và lợi ích của mình nếu Mỹ tiếp tục làm tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.

Căng thẳng giữa hai siêu cường kinh tế đang tăng lên sau khi hai nước nhất trí giảm mạnh thuế quan đối với hàng hóa của nhau.

Chính quyền Tổng thống Trump thông báo kế hoạch hủy visa của du học sinh Trung Quốc và hạn chế xuất khẩu phần mềm thiết kế chip sang Trung Quốc.

Nhà Trắng bị cáo buộc cấm xuất khẩu công nghệ quan trọng sang Trung Quốc.

Tổng thống Trump cáo buộc Bắc Kinh vi phạm thỏa thuận “đình chiến” thương mại, nhưng không cung cấp thông tin chi tiết.

Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cho rằng Trung Quốc chưa đẩy nhanh việc xuất khẩu khoáng sản thiết yếu.

Bộ Thương mại Trung Quốc khẳng định đã thực hiện nghiêm túc thỏa thuận và bác bỏ những cáo buộc vô căn cứ của Mỹ.

Nợ công – Thách thức toàn cầu

Nợ công là số tiền mà chính phủ vay mượn để tài trợ cho các khoản chi tiêu công khi nguồn thu từ thuế không đủ đáp ứng. Trong những năm gần đây, nợ công đã trở thành nỗi lo thường trực đối với các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư và người dân trên toàn thế giới.

Mức nợ công cao có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe kinh tế của một quốc gia, cản trở tiềm năng tăng trưởng tương lai, kéo lãi suất lên cao và giảm khả năng ứng phó trong các thời kỳ khủng hoảng.

Trong giai đoạn đại dịch COVID-19, nhiều nước đã đẩy mạnh vay nợ để triển khai các biện pháp chống dịch và chương trình kích thích kinh tế quy mô lớn. Hệ quả là tỷ lệ nợ công/GDP toàn cầu đạt mức kỷ lục 98,9% vào năm 2020.

Tình hình nợ công của các siêu cường

Các quốc gia có quy mô nợ công lớn nhất thế giới đều là những nền kinh tế hàng đầu. Năm 2024, top 5 nước dẫn đầu về nợ công lần lượt là Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, Anh và Pháp.

Để hiểu rõ tác động của nợ công đến tình hình tài khóa và sức khỏe của từng nền kinh tế, tỷ lệ nợ công/GDP là thước đo tốt hơn.

Dưới đây là top 10 quốc gia có tỷ lệ nợ công/GDP cao nhất thế giới trong năm 2024, theo báo cáo Triển vọng Kinh tế Toàn cầu của IMF.

Vị trí của Việt Nam

Trong năm 2024, nợ công của Việt Nam tương đương 34% GDP, xếp thứ 151 trên 186 quốc gia và nền kinh tế mà IMF thu thập dữ liệu. Con số này được coi là an toàn và thấp hơn nhiều so với mức trần 60% mà Quốc hội đề ra.

Báo cáo của Đoàn công tác Điều IV của IMF đánh giá Việt Nam có “không gian tài khóa dồi dào”, đồng nghĩa với việc chính phủ có khả năng tăng cường chi tiêu hoặc vay nợ để hỗ trợ nền kinh tế nếu cần thiết.

Mối nguy của nợ công

Hồi tháng 4/2025, bà Kristalina Georgieva, Tổng Giám đốc IMF, đã kêu gọi những nước mắc nợ lớn thực hiện các động thái quyết liệt nhằm khôi phục tính bền vững tài khóa.

Một trong những mối nguy cấp bách nhất về nợ công là chi phí thanh toán tiền lãi, đặc biệt là trong môi trường lãi suất tăng nhanh như hiện nay.

Gánh nặng trả nợ ngày càng lớn, chính phủ sẽ càng có ít nguồn lực để tài trợ cho những dịch vụ công thiết yếu như y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng.

Như vậy, nợ công cao buộc các nước phải đưa ra những quyết định đánh đổi khó khăn và hạn chế năng lực đầu tư cho các dự án thúc đẩy tăng trưởng tương lai.

Căng thẳng thương mại Mỹ – Trung lại nổi lên khi Tổng thống Donald Trump tiếp tục áp thuế cao kỷ lục lên Trung Quốc. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc vẫn tỏ ra bình tĩnh và tập trung vào chiến lược nội địa hóa.

Giới lãnh đạo doanh nghiệp Trung Quốc đã nhanh chóng trấn an các nhà đầu tư bằng cách nhấn mạnh kinh nghiệm ứng phó từ nhiệm kỳ đầu của ông Trump. Họ cũng khẳng định mức độ phụ thuộc vào thị trường Mỹ không quá lớn.

Theo ông Steven Sun, Trưởng bộ phận nghiên cứu tại HSBC Qianhai Securities, doanh thu từ thị trường nước ngoài chỉ chiếm 10-15% tổng doanh thu của các công ty niêm yết tại sàn giao dịch chứng khoán Thượng Hải và Thâm Quyến. Đối với chỉ số CSI300, tỷ lệ này vào khoảng 12%, trong đó thị trường Mỹ chỉ đóng góp chưa đến 2% doanh thu.

Điều này cho thấy ảnh hưởng thực tế đến lợi nhuận của các cổ phiếu hạng A là rất hạn chế. Ông Sun nhận định: “Trung Quốc hiện không còn phụ thuộc nhiều vào Mỹ trong hoạt động xuất khẩu như trước đây”. Số liệu cho thấy tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ đã giảm từ khoảng 20% năm 2018 xuống còn 14% hiện nay.

Các doanh nghiệp cũng đang đẩy mạnh tái cơ cấu chuỗi cung ứng và tăng đầu tư vào hoạt động Nghiên cứu và Phát triển (R&D) để duy trì tăng trưởng. Tinh thần tự tin của doanh nghiệp Trung Quốc đang bị thử thách khi căng thẳng thương mại với Mỹ leo thang trở lại.

Tổng thống Trump, dù cáo buộc Trung Quốc vi phạm thỏa thuận thương mại, vẫn lạc quan về khả năng một cuộc trao đổi với Chủ tịch Tập Cận Bình có thể giúp hạ nhiệt căng thẳng. Tuy nhiên, Trung Quốc sau đó đã lên tiếng chỉ trích Mỹ vi phạm thỏa thuận và tuyên bố sẽ có biện pháp đáp trả.

DR Corp., một công ty trang sức tại Thâm Quyến, đã đẩy nhanh quá trình quốc tế hóa chuỗi cung ứng nhưng vẫn đặt niềm tin vào thị trường Mỹ trong dài hạn. Trong khi đó, Wens Foodstuff Group, một doanh nghiệp chăn nuôi lớn, cho biết tác động từ thuế quan của Mỹ là rất nhỏ do họ chủ yếu hoạt động trong nước.

Theo thông tin từ Bắc Kinh, cuộc điện đàm giữa hai nhà lãnh đạo kéo dài khoảng 90 phút và tập trung chủ yếu vào thương mại. Bộ Ngoại giao Trung Quốc và Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ xác nhận rằng cuộc gọi được khởi xướng bởi Tổng thống Trump.

Sau cuộc điện đàm, Tổng thống Trump cho biết các quan chức thương mại Mỹ và Trung Quốc sẽ sớm gặp nhau tại một địa điểm chưa xác định để tiếp tục đàm phán.

Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump đánh giá cuộc điện đàm diễn ra “rất tốt” và nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán sắp tới sẽ được dẫn dắt bởi Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Thương mại và Đại diện Thương mại Mỹ.

Hai nhà lãnh đạo cũng đã giải quyết xong tranh chấp xung quanh việc xuất khẩu đất hiếm, một vấn đề từng gây căng thẳng giữa hai siêu cường kinh tế.

Căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã gia tăng trong tuần qua, đe dọa đến thỏa thuận giảm thuế quan đạt được tại Thụy Sĩ tháng trước.

Chính quyền ông Trump cáo buộc Trung Quốc chậm trễ trong việc thực hiện cam kết nới lỏng hạn chế xuất khẩu các khoáng sản thiết yếu.

Trong khi đó, Trung Quốc bày tỏ sự thất vọng sâu sắc với quyết định của Mỹ áp đặt hạn chế mới đối với thị thực du học Trung Quốc và cảnh báo về việc sử dụng chất bán dẫn của Trung Quốc.

Cuộc điện đàm mới đây là lần thứ hai trong năm nay hai nhà lãnh đạo có cuộc gọi riêng.

Làn sóng hàng giá rẻ từ Trung Quốc đang lan rộng

Làn sóng hàng giá rẻ và tác động

Ông Vincent Xue, người điều hành công ty bán lẻ thực phẩm trực tuyến Webuy Global tại Singapore, cho biết công ty của ông chủ yếu lấy nguồn hàng từ các đối tác Trung Quốc. Kể từ cuối năm ngoái, một phần ba các nhà cung cấp của Webuy Global đã phải vật lộn với tình trạng tồn kho dư thừa, buộc họ phải chiết khấu đến 70%.

“Thị trường nội địa Trung Quốc quá cạnh tranh, một số nhà sản xuất F&B lớn đang phải chật vật giải phóng tồn kho vì nhu cầu tiêu dùng trong nước suy yếu kéo dài,” ông Xue chia sẻ.

Trong năm nay, ông Xue cũng trở nên bận rộn hơn sau khi ký kết quan hệ đối tác với nền tảng thương mại điện tử Trung Quốc Pinduoduo. Gần đây, Pinduoduo đã thâm nhập vào thị trường Singapore.

“Dự kiến sẽ có khoảng 5-6 container chứa đầy đơn hàng của Pinduoduo đến Singapore mỗi tuần,” ông Xue cho hay và Webuy Global sẽ hỗ trợ giao hàng chặng cuối cho các khách hàng.

Tình trạng dư thừa công suất đã khiến giá sản xuất của Trung Quốc duy trì trong vùng giảm phát hơn hai năm qua và lạm phát giá tiêu dùng vẫn loanh quanh mức 0. Tuy nhiên, nền kinh tế số hai thế giới vẫn tăng cường sản xuất và tình trạng dư thừa nguồn cung đang lan rộng khắp các thị trường toàn cầu.

Lợi ích bất ngờ từ hàng hóa giá rẻ

Đối với những nền kinh tế đang bị lạm phát làm cho kiệt quệ, các chuyên gia cho rằng hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc có thể thắp lên một tia hy vọng: giúp hạ nhiệt chi phí cho người tiêu dùng.

Nhờ đó, các ngân hàng trung ương có thể nhẹ nhõm phần nào trong cuộc chiến ghìm cương lạm phát và nỗ lực thúc đẩy tăng trưởng trong bối cảnh căng thẳng thương mại gia tăng.

Nhà kinh tế Nick Marro của Economist Intelligence Unit nhấn mạnh rằng hàng nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc có thể làm dịu cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt và giảm áp lực lạm phát tại các nền kinh tế có ngành sản xuất quy mô nhỏ như Australia.

Theo ngân hàng đầu tư Nomura, rủi ro tăng trưởng mới xuất hiện và triển vọng lạm phát được kiềm chế có thể mở đường cho các đợt cắt giảm lãi suất trên khắp châu Á.

Hai “cú sốc Trung Quốc” và bài học

Vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000, nền kinh tế thế giới đã trải qua một sự kiện gọi là “cú sốc Trung Quốc”. Hiện tượng này xảy ra khi hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc giúp duy trì lạm phát ở mức thấp, nhưng cùng lúc khiến việc làm trong lĩnh vực sản xuất của các nước ngày càng thu hẹp.

Phần tiếp theo của sự kiện đó dường như đang diễn ra khi Bắc Kinh tập trung vào xuất khẩu để bù đắp cho sự sụt giảm kéo dài của tiêu dùng nội địa.

Theo số liệu chính thức của Trung Quốc, xuất khẩu của nước này sang khối ASEAN đã tăng 11,5% so với cùng kỳ năm trước trong 4 tháng đầu năm nay. Ngược lại, xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ giảm 2,5%.

Các nhà kinh tế của Goldman Sachs ước tính các sản phẩm Trung Quốc mà Nhật Bản nhập khẩu trong hai năm qua rẻ hơn khoảng 15% so với hàng hóa từ các quốc gia khác.

Các nền kinh tế châu Á đã cảnh giác với tình trạng dư thừa công suất của Trung Quốc. Một số quốc gia đã áp dụng thuế chống bán phá giá để bảo vệ ngành sản xuất địa phương.

Ấn Độ và Indonesia gần đây cũng áp dụng nhiều biện pháp bảo hộ khác nhau để giảm bớt sự cạnh tranh gay gắt về giá cho các nhà sản xuất trong nước.

[Nhân viên tại một nhà máy ở Ontario, Mỹ align=”aligncenter” width=”650″] Nhân viên tại một nhà máy ở Ontario, Mỹ[/caption]

[Biểu đồ việc làm align=”aligncenter” width=”650″][/caption]

[Biểu đồ kinh tế align=”aligncenter” width=”650″][/caption]

Hoạt động sản xuất tại châu Á trong tháng 5 vừa qua đã chứng kiến sự suy giảm đáng kể. Theo các cuộc khảo sát mới được công bố, Nhật Bản và Hàn Quốc – hai nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào thương mại – tiếp tục ghi nhận sự suy giảm trong hoạt động sản xuất. Nguyên nhân chính được cho là do ảnh hưởng từ các biện pháp thuế quan của Mỹ đối với ô tô và nhôm thép nhập khẩu, làm lu mờ triển vọng xuất khẩu của các nước này.

Ở Trung Quốc, hoạt động sản xuất cũng ghi nhận tháng giảm thứ hai liên tiếp, phản ánh sự yếu ớt của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Các nhà phân tích cho rằng, với những nền kinh tế châu Á chưa đạt được nhiều tiến bộ trong đàm phán thương mại với Mỹ, sự bất ổn hiện tại đang khiến các công ty phải hành động thận trọng, hạn chế tăng sản xuất hoặc chi tiêu.

“Khó có thể kỳ vọng vào việc hoạt động sản xuất của châu Á sẽ sớm phục hồi khi các nước trong khu vực đang đứng trước nguy cơ phải đối mặt với mức thuế đối ứng cao,” ông Toru Nishihama, nhà kinh tế trưởng về thị trường đang nổi tại Viện nghiên cứu Dai-ichi Life, nhận định. “Nhu cầu tại Trung Quốc suy yếu đã khiến hàng hóa do nước này sản xuất tràn ngập châu Á với giá rẻ, tạo áp lực giảm phát lên các nền kinh tế trong khu vực.”

Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) ở Nhật Bản và Hàn Quốc

Theo hai cuộc khảo sát khác, Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) ở Nhật Bản trong tháng 5 đạt 49,4 điểm, dù tăng so với tháng 4 nhưng vẫn dưới mức 50 điểm, kéo dài chuỗi tháng có điểm số dưới 50 lên 11 tháng liên tiếp. Tại Hàn Quốc, PMI trong tháng 5 chỉ đạt 47,7 điểm, tháng thứ tư liên tiếp dưới mức 50 do nhu cầu yếu và ảnh hưởng từ các biện pháp thuế của Mỹ.

Trong quý I đầu năm nay, nền kinh tế của cả Nhật Bản và Hàn Quốc đều sụt giảm, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ suy thoái kỹ thuật nếu kinh tế tiếp tục đi lùi trong quý II.

Tác động lan rộng đến các nền kinh tế khác

Tại Ấn Độ, tăng trưởng sản xuất trong tháng 5 cũng ghi nhận mức thấp nhất trong ba tháng trở lại đây, do nhu cầu trong nước giảm vì áp lực giá, chính sách thuế quan của Mỹ và căng thẳng địa chính trị. Hiện chưa có nhiều dấu hiệu cho thấy tình hình sẽ sớm được cải thiện.

Những dữ liệu trên được công bố trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận đạt được tại cuộc họp ở Geneva về việc cùng giảm 115% thuế đối ứng với hàng hóa của nhau. Đồng thời, Tổng thống Trump thông báo sẽ tăng gấp đôi thuế thép và nhôm nhập khẩu lên 50% kể từ ngày 4/6 tới.

Theo kế hoạch, Thủ tướng Nhật Bản và Tổng thống Mỹ sẽ gặp nhau bên lề Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước phát triển (G7) tại Canada vào giữa tháng này để đàm phán về các mức thuế cao của Mỹ, bao gồm thuế đối với nhôm thép và ô tô.