Việt Nam đang nắm giữ tiềm năng to lớn trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời, điện gió ngoài khơi, sinh khối và hydro xanh. Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý hiện hành đối với năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn phân mảnh và chưa thống nhất, chưa thể đáp ứng được tốc độ phát triển và sự phức tạp ngày càng tăng của các loại hình điện mới. Điều này đang trở thành rào cản kìm hãm dòng vốn đầu tư và gây ra rủi ro chính sách cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Theo đánh giá, Việt Nam có tiềm năng điện mặt trời lên tới 963.000 MW, với số giờ nắng trung bình hàng năm cao, đặc biệt tập trung ở các tỉnh miền Trung và miền Nam. Về điện gió, Việt Nam được Ngân hàng Thế giới đánh giá là có tiềm năng điện gió lớn nhất Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước tính đạt 513.360 MW. Mặc dù có tiềm năng lớn, nhưng các chính sách liên quan đến năng lượng tái tạo vẫn còn phân tán và chưa đồng bộ, dẫn đến sự chồng chéo và thiếu phối hợp liên ngành.
Các chuyên gia chỉ ra rằng, một trong những rào cản lớn đối với sự phát triển của năng lượng tái tạo tại Việt Nam là cơ chế đấu thầu, giá điện, và hợp đồng mua bán điện còn thiếu minh bạch và ổn định, làm tăng rủi ro tài chính cho các nhà đầu tư. Hơn nữa, hệ thống truyền tải hiện tại chưa sẵn sàng để tiếp nhận lượng điện phân tán từ các nguồn tái tạo, tạo ra thách thức lớn cho việc tích hợp năng lượng tái tạo vào lưới điện quốc gia.
Nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia như Đức, Trung Quốc, và Hàn Quốc đã ban hành Luật Năng lượng tái tạo từ rất sớm, tạo ra bước ngoặt chiến lược cho quá trình chuyển dịch năng lượng. Luật không chỉ đóng vai trò là công cụ điều tiết thị trường mà còn là cam kết dài hạn của Chính phủ với người dân và doanh nghiệp về việc ưu tiên phát triển năng lượng sạch.
Các chuyên gia tại Việt Nam cho rằng, để phát triển năng lượng tái tạo hiệu quả, cần tích hợp nhiều yếu tố tiên tiến vào Luật Năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ đảm bảo nguyên tắc ưu tiên năng lượng sạch mà còn thúc đẩy cạnh tranh minh bạch và chia sẻ lợi ích công bằng giữa nhà đầu tư và cộng đồng. Luật cần quy định rõ ràng về quy hoạch tổng thể quốc gia cho các nguồn năng lượng tái tạo, cơ chế xác lập giá theo thị trường có điều tiết, cũng như cơ chế chia sẻ rủi ro và ưu đãi tín dụng cho các dự án năng lượng tái tạo.
TS. Hoàng Xuân Quốc, Phó Trưởng Ban Tư vấn và Phản biện Hội Dầu khí Việt Nam, nhận định rằng việc xây dựng một hành lang pháp lý đủ mạnh và hoàn thiện cho sự phát triển năng lượng tái tạo là cần thiết. Bà Phạm Thuý Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, cũng cho rằng việc ban hành Luật về năng lượng tái tạo là hết sức cần thiết, giúp giải quyết những bất cập và sự chưa đồng bộ trong hệ thống pháp luật hiện hành.
Việc ban hành Luật Năng lượng tái tạo không chỉ giải quyết các bài toán chính sách mà còn là hiện thực hóa quyết tâm chính trị trong chuyển đổi năng lượng. Đây cũng là bước đi chiến lược để kích hoạt hàng loạt dự án đang chờ cơ chế, khơi thông dòng vốn quốc tế, tạo dựng hệ sinh thái năng lượng sạch và củng cố vị thế Việt Nam trong bản đồ chuyển đổi năng lượng toàn cầu.